اشاره

رویکرد متأخرین در اعتبارسنجی روایات و پیدایش اقسام اربعه: صحیح، موثّق، حسن و ضعیف، بر اساس سه عنصر محوری: وثاقت، ضابطیّت و مذهب در راوی که از آن به مکتب «راوی‌محور» یاد می‌شود، دچار چالش‌های متعدّدی از جمله: مهمل و مجهول بودن بسیاری از روات در کتب رجالی، غیرکاربردی بودن بسیاری از توصیفات در جرح و تعدیل روات و عدم وجود بسیاری از روات موجود در اسناد در کتب رجالی گردید. برای پُر کردن خلأهای یادشده، چهار رویکرد عمده: «تحلیل فهرستی»، «نقد المتن»، «تجمیع القرائن» و «توثیقات عامّ»، در اعتبارسنجی روایات شکل گرفت. می‌توان این سه روش را جزو چشم‌اندازهای اعتبارسنجی در نظر گرفت؛ امّا باید دانست که در پیاده‌سازی سه رویکرد نخست، چالش‌هایی مانند: متحدیابی، عدم دسترسی به مآخذ کتب، تقطیع بسیاری از روایات و وجود بسیاری از موارد نقل به واسطه، وجود دارد.

امّا با وجود حجم کارهای انجام‌شده در توثیقات عامّ، از جمله: منقّح بودن مبانی، عدم احتیاج جدی تطبیق مبانی در توثیقات عامّ بر زیرساخت‌هایی مانند: متحدیابی، تحلیل متن، راوی پایه بودن توثیقات عامّ و آماده بودن زیرساخت‌های پیاده‌سازی توثیقات عامّ در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، توثیقات عامّ می‌تواند به‌عنوان یکی از بسترهای مناسب برای پُر کردن بخش مهمی از خلأهای مکتب راوی‌محوری قلمداد شود.

اشاره

به مناسبت هفته پژوهش، نشست علمی «ضرورت و جایگاه‌شناسی توثیقات عامّ در تعدیل روات و اعتبارسنجی روایت» در تاریخ 20 آذر 1402 در سالن اجتماعات مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی برگزار گردید.

در بخش اوّل این جلسه، حجت‌الاسلام‌والمسلمین آقای منوچهر آقایی، استاد حوزه علمیه و پژوهشگر حدیث و رجال مرکز نور، به بیان اهمّیّت و ضرورت اعتبارسنجی راویان و نقش توثیقات عامّ در این جهت پرداخت و ضمن بیان نمونه‌هایی از کارهای انجام‌شده، گوشه‌ای از فعّالیّت‌های مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در این جهت را تشریح کرد.

در بخش دوم جلسه، جناب حجّت‌الاسلام و المسلمین دکتر مهدی غلامعلی، عضو هیأت علمی و استادیار گروه علوم حدیث و رئیس مرکز آموزش الکترونیکی دانشگاه قرآن و حدیث، به‌عنوان ناقد این نشست، تقسیم مطرح‌شده برای شیوه‌های ارزیابی راویان را مورد بررسی و نقد و نظر قرار داد و ضمن بیان نکاتی مرتبط با استفاده از نرم‌افزار درایة النور (نسخه 3)، پیشنهادهایی برای بهترشدن آن ارائه کرد.

آنچه از نظر شما می‌گذرد، مهمّ‌ترین مباحث مطرح‌شده در این نشست علمی است که برای استفاده راحت‌تر خوانندگان گرامی، از صورت گفتاری به نوشتاری روان تبدیل شده است.

اشاره

آیین رونمایی از نسخه سوم درایة النور و نسخه دوم نرم‌افزار کتابخانه رجال شیعه و اهل‌سنّت، پنجشنبه 24 آذرماه 1401 با حضور علاقه‌مندان و پژوهشگران حوزه رجال و حدیث برگزار شد.

گفتنی است که نرم‌افزار درایة النور 3، به بازسازی و ارزیابی 183707 سند از کتب حدیثی مهم شیعه پرداخته و کتابخانه‌ای حاوی متن 58 عنوان در 295 جلد کتاب رجالی و حدیثی را نیز ارائه نموده است.

همچنین، در کنار نرم‌افزار درایة النور 3، از نرم‌افزار «کتابخانه رجال شیعه و اهل‌سنّت 2» که مشتمل بر متن کامل 258 عنوان کتاب در 947 جلد، در موضوعات گوناگون (اصول و قواعد علم رجال، فواید رجالی، معاجم رجال‌الحدیث، کتب ثقات و ضعفاء، مشترکات، اَنساب، کتب طرق و مشیخه، تحقیق الأسناد، طبقات صحابه، طبقات محدثان، تراجم، فهارس و کتاب‌شناسی از شیعه و اهل‌سنّت) است نیز رونمایی گردید.

در این مراسم که با حضور پژوهشگران و حدیث‌پژوهان به‌صورت حضوری و مجازی برگزار گردید، حجّت الاسلام و المسلمین سید محمد شجاع‌الدینی (پژوهشگر و مدیر پروژه درایة النور)، حجّت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر محمدحسین بهرامی (رئیس محترم مرکز نور) و حجّت‌الاسلام‌والمسلمین استاد سید محمدجواد شبیری زنجانی، به سخنرانی پرداختند.

دوشنبه, 26 اسفند 1398 ساعت 23:24

آینده پژوهش های رجالی نور

الف.نرم‌افزار کتابخانه جامع رجال و درایة النور 2

کارآمدی دانش رجال و درایه در حفظ و صیانت از سنّت و احادیث معصومین(علیهم ‏السلام) برکسی پوشیده نیست. اهتمام ویژه اصحاب بزرگوار ائمه(علیهم ‏السلام) و توجّه خاصّ عالمان و فقیهان برجسته شیعه به این دانش‌ها نیز بر اهمّیّت آن می‌افزاید. به همین جهت، صاحب‌‎نظران معتقدند علم درایه، از جمله علومی است که فقه و اجتهاد بر آن توقّف دارد.

علم رجال، دانشی است که از احوال راویان حدیث سخن می‌گوید و موضوع آن، راویان حدیث است و مسائل آن، علم به اوصافی از راویان است که می‌تواند در اعتبار و عدم اعتبار روایت ایشان دخالت داشته باشد. اوصافی چون: وثاقت، عدالت، ضعف، صحّت، مذهب، طبقه و تعیین هویت عناوین اسناد، از این قبیل است. برای بررسی و ارزیابی اسناد احادیث، کتاب‌های رجالی، به‌ویژه اصول اوّلیه رجالی، نخستین و آماده‌ترین منابع به شمار می‌آیند. پس از آن، اسناد، مهم‌ترین منبع رجال تلقّی می‌گردند.

اهمیت و ضرورت پردازش اطلاعات را چطور ارزیابی می‌کنید؟

اگر گروهی بخواهد کار رجالی نرم‌افزاری انجام بدهد، باید بداند که چه مراحل و فرایندهایی لازم است روی داده ها انجام شود. بحمدالله، مرکز تحقیقات کامپیوتری نور این مسیر را رفته است؛ هر چند ممکن است گروه‌های دیگر رجالی که در خارج از مرکز در این زمینه فعّالیّت دارند، کارشان عام‌ّوخاصّ من‌وجه باشد؛ امّا مطمئناً باید از مراحل و فرایندهایی که در مرکز کامپیوتری نور اجراء شده، مطّلع باشند؛ زیرا احتمال دارد در بخش قابل توجّهی از کار، اشتراک داشته باشند و در واقع، از موازی‌کار جلوگیری می‌‌شود. پس، یک فایده آن، برای مخاطبان و گروه‌هایی است که می‌خواهند کار تخصّصی رجالی و نرم‌افزاری انجام بدهند. یک فایده دیگر هم برای خود دوستان داخلی مرکز است؛ یعنی می‌توانند فرایندها و مراحلی را که رفته‌اند، مقداری منظم‌تر فهرست کنند و اگر نقصی بوده، بفهمند در کدام مرحله است تا بتوانند آن مرحله را اصلاح نمایند و جلو بروند.

چکیده

موضوع «ترتیب اسانید و ارتباط راویان»، در هر سه مرحله: تشخیص سند، تنقیح اجزاء آن و بررسی احوال راویان، تأثیرگذار است. در مرحله اوّل، اسناد از ابهام‎های پدیدآمده مانند: تعلیق، ضمیر، اشاره، تحویل و تذییل رهایی می‌یابند و به یک سند کاملاً مشخص و ساده تبدیل می‌شوند. در مرحله دوم، نوبت به تنقیح و تحلیل اجزاء آن می‌رسد که با تمییز مشترکات و توحید مختلفات و تعیین عناوین معیار برای عنوان‌های راویان حاصل می‌شود. همچنین، با تشخیص تحریفات و چگونگی آنها، سند منقّح می‌شود. در کنار این مباحث، می‌توان اشتباهات و ابهامات سند را مرتفع کرد. در مرحله سوم نیز با بررسی منابع رجالی و قواعد و مبانی جاری در اسناد و آزمون توثیقات عامّ و راهکارهای مختلف، حال راوی و وثاقت او احراز می‌شود تا به سندی صحیح یا غیرصحیح و روایتی قابل اعتماد و غیر آن دست یافت.

همه این مراحل، در نسخه دوم نرم‌افزار درایة النور پیاده شده است.

اشاره

وجود عناوین مشترک و مترادف در اسناد روایات، زمینه‌ساز طرح بحث «تمییز مشترکات» و «توحید مختلفات» در کتاب‌های رجالی شده است. برای رسیدن به عنوان واحد از میان عناوین متعدّد و مختلف یک راوی، نیازمند رجوع به کُتُب رجالی می‌باشیم. اگر با تتبّع کتب رجالی نتیجه مطلوب حاصل نشد، سنجش تقریبی طبقه راوی از طریق بررسی تمام اسناد آن راوی و بهره‌گیری از اطلاعاتِ جمع‌آوری‌شده از کتب رجالی محقّق را در مسیر رسیدن به عنوان واحد یاری خواهد کرد. در پایان این نوشتار، ضمن ارائه چند نمونه عینی، مراحل توحید مختلفات را به صورت کاربردی در اختیار پژوهشگران رجالی قرار خواهیم داد.

اشاره

در شماره 67 فصلنامه ره‌آورد نور (ویژه‎نامه پژوهش‌های رجالی)، پس از بیان جایگاه و سابقه تاریخی بحث تمییز مشترکات، عوامل ایجاد اشتراک مورد بحث و بررسی قرار گرفت. در این شماره، مراحل چهارگانه تمییز مشترکات به صورت کاربردی در اسناد کتاب شریف کافی ارائه می گردد.

در مرحله اوّل، با سنجش تقریبی طبقه راوی، دامنه اطراف تردید و به تبع آن، دامنه اطراف تحقیق کاهش می‌یابد و در مرحله دوم، با تتبّع فردی یا استفاده از منابع مکتوب و یا نرم‌افزارهای رایانه‌ای، اطراف تردید مشخّص می‌گردد. اگر در این دو مرحله، نتیجه مطلوب حاصل نشد، در گام سوم به مقایسه بین اسناد اطراف تردید پرداخته شده و با توجّه به وجود عناوین متعدّد برای هر راوی، تعیین مصداق می‌شود. در برخی اسناد، پس از طی این مراحل سه‌گانه نیز مصداق عنوان مشترک شناسایی نمی‌شود. در این مرحله، رجوع به کتب رجال، نقش مؤثّری در بازشناسی عنوان مردّد خواهد داشت.

» با سلام و تشکر از جنابعالی که فرصتی را در اختیار ما قرار دادید، بفرمایید چه فعّالیّت‌هایی در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی و به‌خصوص در گروه رجال دارید.

◊ بنده از سال 1369 در گروه رجال مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی تحت اشراف استاد بزرگوار، حجت‌الاسلام والمسلمین آقای سید محمدجواد شبیری مشغول به کار هستم و درس‌های رجال را از سال 1364 با ایشان آغاز کردم که منتهی به تشکیل گروه رجال در مرکز نور شد. من از اوّل کارهای رجالی، به عنوان محقّق در مرکز حضور داشته‌ و دارم و در این مدّت، در کنار کارهای تحقیقی، به تدریس، مخصوصاً دروس و مباحث رجالی هم اهتمام و اشتغال داشته‌ام.

اشاره

هوش مصنوعی، شاخه‌ای در علوم رایانه است. در هوش مصنوعی، یک سیستم خبره رایانه‌ای، توانایی تصمیم‌سازی یک انسان خبره را شبیه‌سازی می‌کند. بر اساس فنّاوری هوش مصنوعی، سیستم خبره اطّلاعاتی علم رجال، بعد از مشخّص شدن اهداف، روش‌ها، موانع و مشکلات تحقیق رجالی، با استخراج قوانین از میان منابع موجود و انجام پژوهش‌های اوّلیه، ایجاد فرمت‌های تخصّصی بر منابع و به دست آوردن واحدهای مختلف اطّلاعاتی و ساختن زیرسیستم‌ها، به شناسایی و تعیین هویت افرادِ واقع‌شده در سلسله سند احادیث می‌پردازد و با جمع‌آوری اعتبار افرادِ موجود در سند، به صحّت و سقم و ضعیف و قویّ بودن سند حکم می‌کند. این مدل پردازه‌ای، در نرم‌افزار درایة النور طراحی و پیاده‌سازی شده است که نسخه دوم آن، در حال تولید می‌باشد.

صفحه1 از3
شما اينجا هستيد:خانه سایر مقالات نمایش موارد بر اساس برچسب: نرم افزارهای رجالی